Scripta n° 1437

Numéro Scripta1437
Autre(s) référence(s)Fauroux 11 / Tabuteau 109
Auteur(s)Richard II, Normandie (duc)
Bénéficiaire(s)Judith, Normandie (duchesse)
Genre d'actediplôme
Authenticiténon suspect
Datation[996-1008]
Action juridiqueautre
Langue du texte latin

Analyse

Richard II constitue en douaire à son épouse Judith : dans lepagus du Lieuvin, Bernay et ses dépendances, Champeaux, Caorches, [Saint-Mards-de-]Fresne, Grandcamp, Le Theil, Chambrais, Ferrières[-Saint-Hilaire],Villa Remigii,Folmatium, Saint-Aubin[-le-Vertueux], les Loges, Grandchain,Novum Masnile,Pons, Menneval, Toussue, Saint-Léger[-de-Rôtes], Le Theil, Valailles, Courbépine, Le Fay,Laubias, Villa Audefridi, Carentonne, Camfleur, Fontaine[-l’Abbé], Beaumont[-le-Roger], Beaumontel, Vieilles, dans ces domaines, vingt et une églises, dix neuf moulins, treize charruées de bœufs, avec les serfs et leurs meubles.

— dans la vicairie de Cinglais, Cingal,Urtulum, Fresney, Bretteville[-sur-Laize], Saint-Germain-Langot,Masnil Coibei, Robertmesnil,Avavilla, (Acqueville ?), Meslay, Pierrefitte[-en-Cinglais], Gaumesnil,Til, Plainville, Longmesnil, La Neuville, Courteil, Corteletes, Saint-Omer,Villa Petitel, Le Beau-Blanchard,Novum Mansum, Esson, le Breuil, Thury[-Harcourt], Donnay, le Petit-Donnay, Villers,Matroles, Combray,Longavilla, Placy, et dans ces domaines quinze églises et quinze moulins.

— en outre dans la vicairie diteKelgenas, Treauville, Rouville, Flamanville,Fegelvilla(Becqueville ?), Couville, Benoitville, Neuville, Cantepie, Grosville, Psalmonville, Longueville,Brotavilla, Le Foc. Neuville, Bricqueboscq, Sotteville, Saint-Christophe [du Foc],Seroldivilla(Siouville ou Sénoville ?), Etoublon, Breuville, Rauville[-la-Bigot], Le Mesnil,Manuine, Englebertvilla, Sottevast, Saint-Martin[-le-Gréard] et quatre domaines,Colecclesia(Couville ?),Starletof, Virandeville, Quesnay, Helleville, Brix,Huntolf, Tollevast, le Fresne,Beroldwast, Reineville, Quetteville, dix-sept églises et quinze moulins.

Richard II donne en outre à Judith cinq cents personnes de sa maison (familia) de l’un et l’autre sexe.

Tableau de la tradition

Éditions principales

a. Delisle Léopold, Passy Louis, Mémoires et notes de M. Auguste Le Prévost pour servir à l’histoire du département de l’Eure, Évreux, Hérissey, 1862-1869, 3 vol., t. 1, p. 265 (extrait)..

b. Fauroux Marie, Recueil des actes des ducs de Normandie de 911 à 1066, Caen, Caron (MSAN ; 36), 1961, n° 11, p. 82-85..

Indications

Stapleton Thomas, Magni Rotuli scaccarii Normanniae sub regibus Angliae, Londres, Soc. antiq. Londinensis, 1840-1844, 2 vol., t. 1, p. LXXXI, XCV.

Musset Lucien, Actes inédits du XIe siècle II. Une nouvelle charte de Robert le Magnifique pour Fécamp,BSAN n°52, 1952-1954, p. 32.

Dissertation critique

Datation

Sur cette datation, voir FAUROUX, p. 83.

Texte établi d’après b

Dotalitium Judithæ, comitissæ Normanniæ.

Constituta sunt priscorum sanctione patrum, et in utriusque novi ac veteris testamenti pagina invenitur scriptum … Creator omnium legitimam conjunctionem viri ac mulieris præceperit, sicut scriptum est : « Creavit Deus hominem ad imaginem et similitudinem suam, masculum et feminam creavit eos » dum fabricavit Evam de una ex costis viri sui Adæ, et dixit « Quamobrem relinquet homo patrem et matrem et adhaerebit uxori suæ, et erunt duo in carne una ». Ipse Deus conditor omnium, quod dixerat disponens… « crescite, et multiplicamini in finem », sicuti per unigenitum filium suum Dominum Jesum Christum designavit, dum olim in Cana Galilæ vocatus ad nuptias, pariter cum matre et discipulis venit idem Redemtor ipsasque nuptias sua præsentia sanctificavit, et cum adcumbentibus simul recubuit et ibi aquam deifica potestate, propter amorem novæ prolis, in vinum convertit ; corda namque discipulorum suorum inibi ad fidem roboravit et anulum fidei in suam sanctam ecclesiam per eosdem manifestavit. Hinc quoque de duobus legaliter nuptis in evangelio ait : « Jam non sunt duo, sed una caro » et « Quod Deus conjunxit, homo non separet ». Hinc etiam Paulus apostolus viri ac mulieris conjunctionem corroborare volens, primum admonuit viros dicens : « Viri diligite uxores vestras, sicut et Christus dilexit ecclesiam ». Mulieribus quoque præcepit ut viris suis sint subjectæ in omni castitate bonitate et honore. Cujus exempli et auctoritatis institutione edoctus, ego Richardus in Dei nomine cupiens, per annorum curricula, disponente pii conditoris clementia, habere liberos Deum timentes, adamavi te, o dulcissima sponsa atque amantissima conjux Juditha, et a parentibus et propinquis tuis expetivi te, et sponsalibus ornamentis desponsavi te. Præterea, legitima conjunctione expleta, in dote tua dono tibi, donatumque in perpetuum esse volo, in pago videlicet Sisoiense, Brenaico cum appendentibus suis, scilicet Campols, Katorcias, Fraxinus, Grandem Campum, Til, Cambrense, Fererias, Villa Remigii, Folmatium, Sanctus Albinus, Laubias, Maitgrant Kahin, Novum Masnile, Pons, Manneval, Tortuc, Sanctus Leodegarius, item Til, Valenias, Corbespina, Fait, Laubias, Villa Audefridi, Karentonus, Campflorem, Fontanas, Belmont, Belmontel, Litulas, Cebesias in supradictis villis .XX. et unam, molendinos .XVIIII, tredecim carrucas boum, cum servis et omni supellectili earum, cum pratis, sylvis, terris cultis et incultis, exitibus et redditibus, aquis aquarumve decursibus, piscatoriis et quidquid inibi pertinere videtur. In vicariam quoque Cingatensem concedo tibi has villas : Cingal, Urtulum, Frasnetum, Bretevilla, Osgot, Masnil Coibei, Masnil Robert, Avavilla, Merlai, Petrafica, Masnil Ansgot, Til, Peladavilla, Longum Masnile, Novavilla, Corteleias, Corteletes, Sanctus Audomarus, Villa Petitel, Bosblancart, Novum Mansum, Ascon, Bruol, Torei, Donai, Donaiolum, Villare, Matroles, Combrai, Longavilla, Placei, et in supradictis villis ecclesias .XV., farinarios .XV., cum terris cultis et incultis, aquis aquarumve decursibus, exitibus et reditibus, viis et inviis, sylvis, pratis, pascuis et quidquid ad supradictas villas pertinere videtur, absque ullius contradictione. In vicaria insuper quæ vocatur Kelgenas concedo tibi has villas quæ ita nominantur : videlicet Trelvilla, Rolvilla, Flamenovilla, item Flamenovilla, Fegelvilla, item Rolvilla, Kalvilla, Benedicti villa, Nova villa, Cantapia, Geroldi villa, item Geroldi villa, Solomonis villa, Longavilla, Brotavilla, Fagum, item Nova villa, Bikrobot, Sottevilla, Sanctus Christophorus, Seroldivilla, Stobelont, Bojorodevilla, Rodulfi villa, Masnile, Manuine, Englebertvilla, Sotenvast, Sanctus Martinus cum quatuor villis, Colecclesia, Starletof, item Engilberti villa, Virandevilla, Casuetum, Herardi villa, Bruet, Huntolf, Tobec Wast, Fraxenus, Berold Wast, Reginavilla, Bruet, Huntolf, Tober Wast, Fraxinus, Beroldwast, Reginavilla, Ketevilla, .XVII. ecclesias, .XV. quoque molendine (sic), cum terris cultis et incultis, aquis, aquarumve decursibus, pratis, pascuis, sylvis, et quicquid inibi pertinere videtur. Concedo insuper tibi jure proprio et familia mea quingentos utriusque sexus. Et ut hæc omnia quæ supra diximus in perpetuum possideas, et vera esse credantur et inconvulsa omni tempore permaneant, hunc propriæ dotis libellum discribere jussi, ac manu propria subterfirmare decrevi.

Pour citer l'acte :

« Acte 1437 », dans SCRIPTA. Base des actes normands médiévaux, dir. Pierre Bauduin, Caen, CRAHAM-MRSH, 2010-2024. En ligne : https://mrsh.unicaen.fr/scripta/doc/sc_1437.html [consulté le 09/05/2024].

Création de la fiche

2006-05-18

Dernière mise à jour

2023-12, EMancel