Scripta n° 82

Numéro Scripta82
Autre(s) référence(s)Tabuteau 9 / ARTEM 1972
Auteur(s)Hugues de Rocé [particulier]
Bénéficiaire(s)Saint-Martin-du-Vieux-Bellême, Saint-Martin, dépendance Saint-Martin de Marmoutier (prieuré)
Genre d'actecharte
Authenticiténon suspect
Datation[1047-1060]
Action juridiquefondation
Langue du texte latin

Analyse

Charte de la fondation du prieuré de St-Martin-du-Vieux-Bellême, membre dépendant de Marmoutier, par Hugues de Rocé, avec l’approbation de Ives de Bellême évêque de Sées, de Eudes, frère du roi de France, de Geoffroi, comte d’Anjou, et le concours de plusieurs seigneurs du voisinage qui ajoutent leurs libéralités à celles du fondateur.

Tableau de la tradition

Original

A. Original. Alençon, Archives départementales de l’Orne, H 2205. 

Éditions principales

a. Barret Philibert (Abbé), Cartulaire de Marmoutier pour le Perche, Mortagne-au-Perche, Meaux (Documents sur la province du Perche ; 3e série, 2), 1894, n° 5, p. 13-16..

Indications

Louise Gérard, La seigneurie de Bellême Xe-XIIe siècle, dévolution des pouvoirs territoriaux et construction d’une seigneurie de frontière aux confins de la Normandie et du Maine à la charnière de l’an Mil, Flers, Le Pays bas-normand, 1992-1993, 2 vol., t. I, p. 325, 330, 362.

Dissertation critique

Datation

Les limites chronologiques proposées sont celles du début supposé de l’épiscopat d’Yves III de Bellême, évêque de Sées (v. 1047-1072 ou 1073 (G. Louise, La Seigneurie de Bellême..., t. 2, p. 148-150), et de la mort de Geoffroy Martel, comte d’Anjou (1060). L’abbé Barret proposait la date de 1050-1064 ; l’ARTEM celle de 1032-1060.

Texte établi d’après a

Quod auditum sepe est, Doctor ille Gentium in fide et veritate : « Dum tempus, inquit, habemus, operemus bonum ad omnes, maxime autem ad domesticos fidei » ; ego quidem, Hugo de Roceto filius Johannis, sub fidei titulo christiane homo militie secularis, putavi michi obtemperandum tam salutifero monitori, obediendum preceptori tam utili, bonum utique operando ad quosdam fidei sancte tota devotione domesticos.
Pateat igitur universorum notioni mortalium donasse me Sancto Martino, cujus excellentia nominis nulla eget adjectione cognominis, atque in suo Majori Monasterio Deo sibique famulantibus monachis, mei juris ecclesiam quamdam prope castrum quod Bellissimum nuncupatur, in honorem ipsius sacratissimi Martini constructam. Hanc itaque isti beatissimo confessori, suisque supra taxatis famulis, integritate tota dono, cum terra scilicet omni quæ ad altare pertinet ipsius, atque cum sepultura, cum oblatione, cum decima, ea tantum excepta parte decime, interim scilicet dum vivo, que prenditur ab ulteriore, hoc est, occidentali ripa fluminioli ut dicitur Sperantia. Unam præterea terræ mansuram apud Rocetum videlicet sitam, quae, ex nomine cujusdam cultoris pristini, nuncupatur Mansura Gunbaldi, cum pertinente ad se mansionatico, sito in monte supra eandem, in ipso plessitio meo ; pro qua tamen XXti solidos a monachis supradictis accipio. Dono et vinee duos apud Rocetum arpennos, ac prati duos. Homo quidam meus, nomine Restaldus, vineam donat eisdem, sitam ibidem apud Rocetum, scilicet quartario minus ab arpenno ; sed ot alii duo, Beraldus Minternis atque Hugo, homo Beraldi ipsius, integrum arpennum ; quorum ego quoque et auctorizo donationes et insuper quas ex rebus eisdem prius accipièbam dono consuetudines. Quod et de terra altaris superius memorata facio, omnes videlicet ex illa consuetudines dono. Meo perinde auctoramento confirmo, si quid unquam meis donationibus istis addere de suo voluerint homines mei, quod confirmationem mei expectet auctoramenti.
Favit autem his omnibus dominus meus Ivo nomine, Sagiensis episcopus ; Odo quoque, regis Francorum Henrici germanus, et Gauffredus comes Andecavensis, de quorum erant omnia fevo. At vero predictus dominus episcopus, ut vir nobilissimus et erga Dei famulos plurimum liberalis, non tantum donationibus nostris assensum prebuit suum, verum et ipse ista pro sue suique patris ac matris anime redemptione donavit ; terram scilicet totam Rainerii Cementarii, sitam inter castrum Bellissimum et supra dictam ecclesiam, supra fluviolum quem Maximum nominant ; et in eodem fluviolo molendinum unum, quem solet vulgus vocitare Butinum. E suis quoque fidelibus unus, Gualterius nomine, cognomine Rufus, terram ad caput sepe dicte ecclesie sitam, quanta est inter fluviolum nomine quoque Fluminiculum et veterem viam ; sed et alter, vocabulo Fulcodius de Crapone, ibidem apud Craponem, mansuram terre que dicitur Aldefredi, et arpennos duos desertarum vinearum ac duos prati ; alius nichilominus Ingelbaldus, hic est de Curtiello, eque apud Craponem, arpennum unum vinee peroptimum ; alius etiam, vocabulo Fulcherius, cognomento Digladiatus, mansuram de Monte Ade, cum universis consuetudinibus et medietate pratorum ad mansuram eandem pertinentium : post istos et alius Guarinus, Johannis Presbiteri filius, terram exercendam quatuor bubus ; quorum omnium dona suo firmat auctoramento noster ille dominus pontifex venerantissimus Ivo, hoc idem faciens de donis omnium ceterorum si qui deinceps suorum donare quicquam santo Martino voluerint, atque monachis Majoris Monasterii quod ad confirmationem sui spectet auctoramenti. Ut autem haec omnia probate veritatis attestatione signata imperturbatum obtineant, mundo perseverante, vigorem, tam sepedictus venerabilis ac reverentissimus presul, quam ego et parens etiam quidam meus, qui et ipse ad omnia favit, Herveus de Braiviardo, istam munivimus cartam singuli, in ea sacratissime crucis effigiato vexillo, quo adversus omnem sit perpetuo tuta calumniam ; atque muniendam testificationibus suis, stipulatoribus tradidimus super ascriptis :
Odoni archidiacono † Signum Ivonis Sagiensis épiscopi.
Haimerico de Condeello
Widoni de Jaillia
Walterio Rufo
Giroio Fortino
Odoni de Clincampo Testes de auctoramento comitis Gauffredi :
Normanno, filio Rodulfi Comes Eudo
Fulcoio de Crapone Odo, frater regis Henrici
Girardo Infante Hungerius, drudus ejus
Willelmo Vicario Haimericus juvenis de Faia
Fulcherio Digladiato Hugo, filius Patricii
Ursoni Scabioso
Walterio de Montibus † Signum Ugonis de Rocheto.
Walterio de Contrellis
Herveo Longo De auctoramento Odonis :
Drogone de Soiri
Willelmo de Malchiniaco Comes Gauffredus
Ulgerio, teloneario comitis Bernardus de Sancto Aniano
Seifredus de Merula Hungerius, drudus Odonis
† Signum Hervei.

Pour citer l'acte :

« Acte 82 », dans SCRIPTA. Base des actes normands médiévaux, dir. Pierre Bauduin, Caen, CRAHAM-MRSH, 2010-2024. En ligne : https://mrsh.unicaen.fr/scripta/doc/sc_82.html [consulté le 09/05/2024].

Création de la fiche

2005-02-03

Dernière mise à jour

2023-12, EMancel